فردای اقتصاد_ آروین پورسینا- همایون قاسمی: روسای جمهور آرژانتین و برزیل در نشستی در بوئنس آیرس، در بیانیه‌ای مشترک از طرح ادغام ارزی دو کشور رونمایی کردند. این طرح با هدف رفع موانع تجاری بین دو کشور و تسهیل صادرات و واردات و حل مشکل عدم قطعیت در نوسانات ارزی در پیش گرفته شده است و در صورت موفقیت باعث کاهش هزینه‌های اجرایی و ریسکهای خارجی ناشی از کمبود دلار به عنوان ارز اصلی واسطه در خرید و فروش بین‌المللی می‌شود. با ایجاد ارزی مشترک، روند تجاری صادرات و واردات بین دو کشور تسهیل می‌شود؛ علی‌الخصوص برای آرژانتین که مدتها است از کمبود ذخایر ارزی دلار رنج می‌برد. این حوزه اقتصادی در صورت وقوع به دومین بلوک بزرگ ارزی دنیا پس از اتحادیه اروپا بدل می‌شود. اگر چه این پیمان نمی‌تواند مشکلات ساختاری اقتصادی داخل آرژانتین را حل کند، بنابراین موفقیت کل این فرآیند نیازمند اصلاحات اقتصادی در آرژانتین است، در غیر این صورت نه تنها این این پیمان در جهت رفع مشکلات دو کشور عمل نخواهد کرد، بلکه برزیل هم دچار تلاطمات اقتصادی خواهد شد. مشکلات داخلی آرژانتین باعث شده که این طرح با انتقاد سنگین اقتصاددانان روبه‌رو شوه و به عقیده آنها هرچند ایجاد حوزه ارزی مشترک باعث تسهیل و کاهش هزینه‌های تجاری می‌شود اما اثر سو دیگر آن که سابقاَ نیز در اتحادیه اروپا مشاهده شده، امکان انتقال شوکهای اقتصادی از یک کشور به سایر نقاط آن حوزه ارزی است.
پیمان پولی ناموفق بین دو کشور مسبوق به سابقه است
این اولین بار نیست که برزیل و آرژانتین این ایده را در سر می‌پرورانند؛ اما، عدم ثبات سیاسی و مشکلات کلان اقتصادی مانع عملی شدن آن بوده است. در سال ۱۹۸۷ میلادی نیز دو کشور از حسابی مشترک با نام «گاچو»[۱] با هدف سنجش تراز تجاری میان خود رونمایی کردند، که این طرح نیز به سبب ابرتورم و کاهش ارزش پول دو کشور به نتیجه نرسید. در سال ۲۰۱۹ رئیس جمهور ژایر بولسونارو[۲] از حزب راستگرای برزیل طرحی مشابه را جهت ایجاد ارزی مشترک ایراد کرده بود که علاوه بر عدم حمایت اقتصاددانان بالاخص مخالفت شدید بانک مرکزی برزیل و شکاف موجود با دولت چپگرای فرناندز[۳] در آرژانتین، اینبار نیز به سرانجام نرسید. پیش از این ونزوئلا نیز در مسیر ایجاد یک ارز مشترک جهت رفع موانع ارزی و تجارت خارجی با همسایگان خود شامل بولیوی، پرو، کلمبیا و اکوادور قدم برداشت که این اقدام نیز حاصلی دربر نداشت. این تاریخچه تصویر مثبتی از تجربه ایجاد حوزه ارزی مشترک در آمریکای جنوبی نشان نمی‌دهد. اساسا عدم ثبات اقتصادی در یک یا دو طرف مانع موفقیت چنین پیمانهایی است.
آرژانتین چه توقعی از پیمان پولی دارد؟
انگیزه اصلی سیاسی آرژانتین از پیگیری این طرح ایجاد ثبات اقتصادی در ساختار پولی خود است، که نظیر سایر کشورهای دچار مشکلات ساختاری اقتصادی بودجه‌ای و پولی است، به جای حل اصل مشکل، راه حل را در جای دیگری جستجو میکند. این کشور دهه‌ها است که با مشکل کمبود ذخایر ارزی و رکودهای پی در پی اقتصادی مواجه و سیاستهای بانک مرکزی نیز باعث ایجاد بازار سیاه موازی برای ارز با نام «دلار آبی»[۴] شده که ناشی از بی‌اعتمادی به واحد پولی این کشور یا همان پزو[۵] است که در حال حاضر تورم ۹۶ درصدی را تجربه میکند. در سال ۲۰۱۸ آرژانتین وامی به مبلغ ۴۰ میلیارد دلار از صندوق بین‌المللی پول برای جبران کسری بودجه شدید خود دریافت کرد که بازپرداخت این وام نیز با ادامه روند رکود روند تورمی و تحلیل بیشتر ذخایز ارزی این کشور به چالش جدیدی بدل شده است.
برزیل بزرگترین شریک تجاری آرژانتین بوده و تجارت بین دو کشور نقش حیاتی در اقتصاد این دو بازی میکند. طوفان‌های اخیر بازارهای مالی بین‌المللی لطمه‌های سنگینی به تجارت بین دو کشور وارد و حجم تجارت این دو را از ۴۰ میلیارد دلار در دهه گذشته به رقم فعلی ۳۰ میلیارد رسانده است. از دلایل اصلی این امر بی ثباتی اقتصادی آرژانتین و جهش‌های ارزی است که مشکلات عدیدی در نقل و انقالات مالی بین‌المللی علی‌الخصوص با برزیل به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری ایجاد کرده است.
چرا دولت برزیل به این پیمان علاقه مند است؟
با وجود اینکه اقتصاد برزیل حجم بسیار بیشتری نسبت به آرژانتین دارد و از ثبات اقتصادی به مراتب بالاتری نسبت به همسایه جنوبی خود بهره می‌برد، در دو سال گذشته حد تورمی بالاتری را از هدفگذاری پولی بانک مرکزی خود تجربه کرده که ناشی از اثرات اقتصادی همه‌گیری کووید-۱۹ در چند سال گذشته و افزایش تورم جهانی در سال اخیر است.
با توجه به اهمیت ترانزیت دریایی در اقتصاد مدرن، برزیل با وجود برخورداری از سواحل گسترده با دسترسی اقیانوسی از مشکلات جغرافیایی متعددی جهت بهره‌وری از ظرفیت بنادر خود روبه‌رو است. یکی از نکات حائز اهمیت در روابط برزیل و آرژانتین، کیفیت به مراتب بهتر سواحل جنوب شرقی آمریکای جنوبی یعنی اروگوئه و آرژانتین جهت ترانزیت واردات دریایی به نقاط داخلی است؛ در نتیجه برزیل می‌تواند از ادغام بیشتر اقتصادی خود با آرژانتین جهت بهره‌وری از سواحل یاد شده و افزایش حجم تجارت دریایی خود استفاده کند.
فرق پول مشترک برزیل و آرژانتین با یورو چیست؟
کارکرد دقیق این ارز جدید هنوز مشخص نیست اما تفاوتهای ماهوی با یورو دارد. ماهیت این طرح همانند حساب ارزی ارائه شده جهت تسهیل نقل و انتقالات مالی واردات و صادرات در اروپا در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی پیش از شکل‌گیری حوزه مالی یورو است. دولت برزیل به دنبال آن است تا نرخ این ارز را به یک واحد مالی پایدار همچون طلا، دلار یا یورو پیوند زده تا از نوسانات شدید جلوگیری کند. هرچند هنوز مدرکی دال بر ادغام کامل سیستم سیاستگذاری پولی دو کشور ارائه نشده، در صورت وقوع، بانک مرکزی آرژانتین انعطاف لازم جهت تصمیم‌گیری پولی خود را با توجه به حجم کوچکتر اقتصادی نسبت به برزیل از دست خواهد داد، اما این ادغام می‌تواند آرژانتین را ناگزیر کند که شیوه مدیریت بودجه خود را اصلاح کند. اگر چه همچنان این ریسک را نیز به برزیل تحمیل میکند که پیامدهای سیاستگذاریهای غلط در آرژانتین دامنگیر اقتصاد تازه آرام یافته برزیل شود.
بازیگر اصلی این توافق کیست؟
به نتیجه رسیدن این توافق را، با وجود سوابق متعدد شکستهای اشاره شده در پیاده‌سازی یک حوزه ارزی مشترک در آمریکای جنوبی، میتوان به سرکار آمدن دولت چپگرای لولا داسیلوا[۶] در برزیل، که یکی از حامیان اصلی همگرایی منطقه‌ای و هم‌جهتی بیشتر سیاسی او با بوئنس آیرس است نسبت داد. برزیل به عنوان قدرت اصلی منطقه‌ای در آمریکای جنوبی سالها است که سودای تبدیل خود به ستون مرکزی روند ادغام همسایگان را در سر داشته و در موارد متعددی پیش قدم طرحهای مشابه و همینطور ایفاء نقش واسط در اختلافات کشورهای منطقه در دهه‌های اخیر بوده است.
سرانجام این توافق چه می‌شود؟
رودریگو واگنر[۷] اقتصاددان و تحلیلگر حوزه ارزی، نیاز آرژانتین به یک لنگر مالی خارجی جهت بازگرداندن اعتماد به پزو را به عنوان یکی از اهداف اصلی آرژانتین جهت پیوستن به این طرح برمی‌شمارد. با توجه به وضعیت اقتصادی چندسال اخیر آرژانتین ایجاد ثبات ارزی اولویت دولتهای مختلف چپ و راست در دهه‌های اخیر آرژانتین بوده که معمولاَ با شکست مواجه شده است. آرژانتین علیرغم برخورداری از ذخایر گسترده منابع طبیعی و جغرافیای وسیع به تناسب جمعیت، همواره در ایجاد محیطی مناسب جهت شکوفایی بخش خصوصی با مشکل مواجه بوده که دلیل اصلی آن عدم ثبات پزو و تغییرات مکرر سیاستگذاریهای اقتصادی در دولتهای مختلف این کشور است.
با توجه به حجم قابل توجه برزیل در تجارت خارجی آرژانتین و وضعیت اقتصادی و ذخایر ارزی به مراتب بهتر این کشور نسبت به همسایه جنوبی خود، میتوان انتظار بازگشت ثباتی نسبی را به بازار ارزی آرژانتین داشت. از طرفی برزیل نیز به عنوان شریک اصلی تجاری آرژانتین در سالهای اخیر با مشکلات عدیدهای برای داد و ستد با این کشور روبه‌رو شده است. مورد فوق این نگرانی را در برزیل ایجاد کرده که حجم قابل توجهی از صادرات خود به آرژانتین را به خاطر عدم توانایی این کشور در پرداخت ارزی به خصوص دلار از دست دهد و در واقع انگیزه اصلی برزیل حفظ بازار صادرات خود به همسایگان علی‌الخصوص آرژانتین است. اما بهرحال چنانچه آرژانتین مشکلات مربوط به ساختار پولی و مالی خود را اصلاح نکند، این پیمان پولی نیز به سرنوشت سایر پیمانهای پولی دچار خواهد شد.
تبادل نظر